Powszechnie przyjęła się teoria, iż człowiek posiada jedynie 5 zmysłów, które pozwalają mu odbierać bodźce z otoczenia. Dziś wiemy jednak, że jest to duże niedopowiedzenie, a wyróżniamy ich co najmniej 8:

 

1. Przedsionkowy
2. Proprioceptywny
3. Dotykowy
4. Interoceptywny
5. Wzrokowy
6. Słuchowy
7. Smakowy
8. Węchowy

 

Najczęściej u dzieci, występują zaburzenia w obrębie układu przedsionkowego, proprioceptywnego i dotykowego.

 

 

 

Układ przedsionkowy

 

Znajduje się on w uchu wewnętrznym człowieka i wg założeń Integracji Sensorycznej stanowi ramę do stymulacji innych zmysłów, gdyż inne rodzaje doznań sensorycznych są przetwarzane w odniesieniu do układu przedsionkowego.

 

 

Układ przedsionkowy składa się z trzech kanałów półkolistych, woreczka oraz łagiewki.

Odbiera on informacje płynące z ruchu, które następnie przekazuje dalej do:

 

• móżdżku (który odpowiada m.in. za koordynacje i płynność ruchów)
• mięśni gałek ocznych (odpowiadają za ruch gałek w poziomie, pionie, po skosie, za konwergencję, czyli zbieżność)
• tworu siatkowatego znajdującego się w pniu mózgu ( odpowiadającego za pobudzenie i hamowanie układu nerwowego)
• neuronów ruchowych i rdzenia kręgowego
• mięśni prostowników kończyn ( wpływając na napięcie mięśniowe)
• mięśni prostowników okolic karku, szyi i odcinka piersiowego
• narządu słuchu - ślimaka poprzez wspólny nerw przedsionkowo-ślimakowy
• kory mózgowej (zwłaszcza do płatu skroniowego, szczególnie do obszarów odpowiadających za słuch i mowę)

 

Prawidłowo funkcjonujący układ przedsionkowy odpowiada za:

 

• kontrolowanie ruchów związanych z przyspieszeniami liniowymi i kątowymi
• bezpieczeństwo grawitacyjne
• orientację w położeniu ciała ( zwłaszcza głowy) a stosunku do otaczającej przestrzeni
• podtrzymywanie prawidłowego napięcia mięśniowego
• wyzwalanie odruchów niezbędnych do utrzymywania prawidłowej pozycji ciała w spoczynku
• wyzwalanie odruchów ocznych i koordynacji pracy obu oczu, przetwarzanie wzrokowo-przestrzenne 
• utrzymanie pola widzenia w czasie ruchów głowy
• zabezpieczanie prawidłowej organizacji wokół linii środkowej ciała i koordynacji obustronnej
• ma wpływ na rozwój mowy, przetwarzanie słuchowo-językowe
• wpływ na autonomiczny układ nerwowy (przewód pokarmowy, odruch wymiotny)
• planowanie ruchu

 

Zaburzenia funkcjonowania tego zmysłu mogą wpływać na:

• nadmierną potrzebę ruchu ( bieganie, skakanie, wchodzenie na wysokości) 
• bądź odwrotnie: unikanie ruchu, preferowanie zabaw statycznych, nadmierna ostrożność na placach zabaw ( zjeżdżalnie, huśtawki)
• unikanie zabaw z ruchem
• słaba równowaga
• strach przed wchodzeniem na sprzęty, w których nogi nie mają kontaktu z podłożem np. rower 

 

 

 

Układ proprioceptywny

 

Proprioreceptory - to receptory czucia znajdujące się w ścięgnach, mięśniach, w torebkach stawowych.

Poprzez połączenia nerwowo mięśniowe proprioreceptory wpływają na dostosowanie napięcia mięśniowego do wykonywanego ruchu oraz do ustabilizowania ciała podczas zarówno siedzenia, stania jak i czynności ruchowych.

Propriocpecja pozwala nam „czuć swoje ciało”, jego poszczególne części w przestrzeni.

 

Rodzaje proprioreceptorów:

 

• wrzecionko nerwowo-mięśniowe 
• wrzecionko nerwowo-ścięgniste 
• ciałko dotykowe
• ciałko blaszkowate 
• ciałko Ruffiniego 
• wolne zakończenia nerwowe w stawach

 

Czym jest propriocepcja, jak zachowują się dzieci z problemami tego zmysłu - wszystko w filmie TUTAJ

 

PROPRIOCEPCJA wpływa na:

 

• świadomość ciała i kształtowanie schematu ciała
• kontrolę i planowanie ruchu w zakresie małej i dużej motoryki
• umiejętność stopniowania ruchu
• stabilizację posturalną
• napięcie mięśniowe (wspólnie z układem przedsionkowym)
• poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego 
• zapewnia płynność i kontrolę ruchów 

 

DZIECKO Z ZABURZENIAMI PROPRIOCEPTYWNYMI:

 

• wykonuje sztywne i nieskoordynowane ruchy 
• wydaje się niezdarne 
• wpada na przedmioty, potyka się
• ma trudności z siadaniem na krzesełku i spokojnym siedzeniem bez nadmiernego wiercenia się
• ma trudności z ubieraniem i rozbieraniem się 
• chwyta zabawkę, kredkę zbyt mocno 
• ma obniżone napięcie mięśniowe
• ma wolniejsze ruchy, dziecko wkłada w nie więcej wysiłku 
• mogą być problemy z zabawami ruchowymi 
• trudności z zapinaniem guzików, odkręcaniem pokrywek, pokręteł

 

 

 

Dotyk

 

Skóra posiada klika receptorów do odbioru dotyku, ucisku, faktury, ciepła, zimna, bólu i ruchu włosków na skórze.

 

Receptory dotykowe:

 

• ciałka Paciniego – największe leżą w skórze właściwej (głębsza warstwa skóry) – otaczają stawy, ścięgna, znajdują się w ścianach naczyń krwionośnych i skórze. Odbierają wibracje, dostarczają informacji, z jaką siłą coś na nas naciska. Przewodzą inf. bardzo szybko. 
• ciałka Meissnera – leżą bliżej powierzchni, wlniej przewodzą, odbierają wrażenia precyzyjne z obszarów najbardziej unerwionych (opuszki palców, dłonie, paluch, podeszwy, język, skóra warg, okolice erogenne) 
• narządy Ruffiniego – odbierają ciepło 
• kolbki Krausego – odbierają zimno 
• wolne zakończenia nerwowe (nocyreceptory) – w obrębie skóry, tkanki podskórnej, okostnej, stawów, ścian naczyń krwionośnych i niektórych narządów wewnętrznych – pobudzane przez czynniki powodujące uszkodzenie tkanek (bodźce nocyptywne), np. silne bodźce termiczne, chemiczne i mechaniczne – receptory czucia bólu, co jest wrażeniem subiektywnym

 

Zmysł dotyku:

 

• spełnia funkcję ochronną
• pozwala na percepcję dotykową
• daje informacje o ciele i pomaga w kształtowaniu schematu ciała
• odgrywa role w planowaniu ruchu 
• pomaga w kształtowaniu percepcji wzrokowej (daje informację o tym, co widzimy, informacje dot. cech przedmiotu i jego relacji do otoczenia) 
• wpływa na rozwój umiejętności manualnych poprzez kształcenie się dotyku różnicującego 
• wpływa na bezpieczeństwo emocjonalne 
• wpływa na funkcjonowanie społeczne - ciągłe poszukiwanie kontaktu dotykowego przy podwrażliwości lub unikanie kontaktu przy obronności dotykowej

 

Zaburzenia w obrębie zmysłu dotyku:

 

1. podwrażliwość - obniżona wrażliwość na dotyk:

 

• nie zauważanie skaleczenia czy uderzenia, cieknącego kataru,
• trudności z oceną w które miejsce zostało dotknięte,
• słaba świadomość ciała,
• brak umiejętności rozróżniania cech trzymanego przedmiotu,
• nadmierne poszukiwanie wrażeń dotykowych (typ czynny- poszukiwacz)

 

2. nadwrażliwość - obronność dotykowa (nadmierna reakcja na dotyk):

 

• unikanie dotykania dłońmi niektórych przedmiotów, trudności z ubieraniem się,
• nie tolerowanie czesania lub mycia włosów czy kremowania twarzy,
• brak tolerancji niektórych pokarmów ze względu na ich fakturę itp.,
• unikanie dotyku innych osób,
• izolowanie się od dzieci.